مینیسک قطعه غضروفی است که بین استخوان ران (فمور) و استخوان ساق پا (تیبیا) قرار دارد. هر مفصل زانو دارای دو مینیسک است که احتمال آسیب‌دیدگی آنها حین انجام فعالیت‌هایی وجود دارد که در آنها مفصل زانو می‌چرخد یا به آن فشار آورده می‌شود. روش‌های درمان مینیسک زانو به شدت آسیب‌دیدگی بستگی دارد و از طریق درمان‌های غیرجراحی گوناگون انجام می‌شود.
دکتر سعیدی، متخصص طب فیزیکی و توانبخشی و همکاران ایشان روش‌های غیرجراحی گوناگونی را با توجه به شدت آسیب دیدگی و شرایط بیمار برای درمان پارگی مینیسک زانو ارائه می‌دهند. دکتر سعیدی ابتدا بیمار را به دقت معاینه می‌کنند تا دلیل اصلی درد را تشخیص دهند و بتوانند بهترین روش درمان را برای تسکین سریع علائم انتخاب کنند. یافتن دلایل اصلی منجر به آسیب‌دیدگی نیز بسیار مهم است؛ چرا که دکتر سعیدی بر مبنای ریشه اصلی ناراحتی از بیمار می‌خواهند تا برای جلوگیری از تشدید عارضه تغییراتی را در سبک زندگی خود ایجاد کنند. بعضی از روش‌های درمان پارگی مینیسک زانو عبارت است از:
- فیزیوتراپی و ورزش درمانی
- لیزر درمانی
- اوزون درمانی
دلایل پارگی مینیسک
مینیسک گاهی هنگام فعالیت‌هایی پاره می‌شود که در آنها به دلیل چرخش یا پیچش قوی فشار مستقیمی روی زانو وارد شود. چرخش ناگهانی، اسکات کامل یا عمقی یا بلند کردن وزنه سنگین منجر به آسیب دیدگی می‌شود. بسیاری از ورزشکاران در معرض خطر پارگی منیسک هستند. انجام ورزش‌هایی مانند فوتبال، بسکتبال، راگبی و تنیس که چرخش و توقف ناگهانی، لازمه انجام آنها است، احتمال پارگی منیسک را افزایش می‌دهد.
مینیسک با افزایش سن ضعیف می‌شود، به همین دلیل پارگی منیسک در افراد بالای 30 سال شیوع بیشتری دارد. حرکت‌هایی مانند اسکات یا استپ، آسیب‌دیدگی مینیسک ضعیف را به دنبال خواهد داشت. ابتلا به آرتروز زانو نیز فرد را در برابر صدمه دیدن زانو یا پارگی منیسک آسیب پذیر می‌کند. آرتروز زانو یکی از اختلال‌های رایج این مفصل است که با درد و خشکی زانو همراه است.
علائم پارگی مینیسک
پارگی مینیسک با صدای تق تق و از جا درآمدن در اطراف مفصل زانو همراه است. علائم پارگی مینیسک زانو عبارتند از:
- درد، به ویژه هنگام لمس کردن زانو
- ورم
- دشواری در حرکت دادن زانو یا محدود شدن دامنه حرکتی زانو
- قفل کردن یا گرفتن زانو
- خالی کردن زانو یا ناتوانی آن در نگه داشتن وزن بدن
بیمار گاهی احساس لغزش در زانو دارد، این علامت معمولاً نشان‌دهنده شل یا جدا شدن قطعه‌ای از غضروف است که در مفصل زانو گیر کرده است.
تشخیص پارگی مینیسک
معاینه
دکتر سعیدی زانو را پس از سوال در مورد علائم معاینه می‌کنند و دامنه حرکتی آن را بررسی می‌نمایند. ایشان محل قرارگیری مینیسک در زانو را نیز به دقت ارزیابی می‌کند و تست مک کوری را برای تشخیص پارگی منیسک انجام می‌دهند. برای انجام تست مک کوری از بیمار خواسته می‌شود تا زانو را خم و سپس راست کند و آن را بچرخاند. شنیدن صدای خفیف حین انجام حرکت بیانگر پارگی مینیسک است.
عکسبرداری
عکسبرداری برای تشخیص پارگی منیسک انجام می‌شود. این روش‌ها عبارت‌اند از:
- پرتونگاری (اشعه ایکس)
- تصویربرداری رزونانس مغناطیسی (ام آر آی)
- اولتراسوند
درمان
اوزون درمانی
اوزون درمانی درمانی کارآمد و کاملاً ایمن است که علاوه بر تسکین درد، دلیل آسیب‌دیدگی مینیسک را نیز درمان می‌کند و سطح مصرف اکسیژن را کاهش می‌دهد. اوزون درمانی به تنهایی یا در کنار دیگر روش‌های مدیریت درد مانند پی آر پی (درمان با پلاسمای سرشار از پلاکت یا پلاسما درمانی) برای درمان عارضه‌های دردناک عضلانی ـ اسکلتی به کار برده می‌شود.
لیزر درمانی
لیزر درمانی راه‌حلی ایمن، کارآمد، غیرتهاجمی و بدون درد برای تسکین زانو درد ناشی از پارگی مینیسک زانو است. بیماران بدون استثناء واکنش مناسبی به درمان نشان می‌دهند و معمولاً دردشان پس از چند جلسه درمان آرام می‌شود. دکتر سعیدی برای کاهش درد، تقویت عضله‌های اطراف مفصل زانو و افزایش دامنه حرکتی از لیزر درمانی در کنار دیگر روش‌های برق درمانی مانند مگنت تراپی، شاک ویو تراپی و تحریک الکتریکی عصب از راه پوست (TENs) بهره می‌گیرند. کاهش ورم و التهاب یکی از مزایای شاخص این درمان‌ها است که عملکرد کلی مفصل را بهبود می‌بخشد.
فیزیوتراپی و حرکت‌های اصلاحی
در اکثر پارگی‌های مینیسک می‌توان با انجام چند حرکت ساده قدرت عضله‌های جلوی ران، یعنی عضله‌های چهار سر، عضله‌های پشت ران، یعنی همسترینگ، و عضله‌های ساق پا و مفصل ران را حفظ کرد. البته تنها در صورت صلاحدید پزشک و عدم بروز درد یا درد بسیار ناچیز می‌توان این حرکت‌ها را انجام داد.
در ادامه چند تمرین مفید و تصاویر مربوط به آنها جهت آشنایی آورده می‌شود.
1ـ تمرین ماهیچه‌های چهارسر
این حرکت به تقویت و حفظ قدرت عضله‌های بالای ران کمک می‌کند و با انجام آن می‌توان عضله‌های چهارسر را قوی و محکم نگه داشت.
2ـ بالا بردن پای صاف در حالت طاق‌باز خوابیده
این حرکت برای قوی‌تر شدن عضله‌های بالای ران و اطراف مفصل ران (لگن) مفید است.
3ـ بالا بردن پای صاف در حالت دمر
این حرکت عضله‌های باسن و پشت ران را قوی می‌کند.
4ـ جمع و منقبض کردن عضله همسترینگ
این حرکت عضله‌های پشت ران را تقویت می‌کند.
5ـ بالا بردن پاشنه
حرکت بالا بردن پاشنه عضله‌های ساق پا را قوی می‌کند.
6ـ درجا زدن روی پاشنه
این تمرین عضله‌های همسترینگ و عضله‌های اطراف مفصل ران و پایین تنه را به کار می‌گیرد.
7ـ شل ایستادن و خم کردن زانو
این حرکت عضله‌های بالای ران را تقویت می‌کند. تنها در صورتی مجاز به انجام این حرکت هستید که درد بسیار خفیف باشد، زانو صدا ندهد، قفل نکند یا خالی نکند.
عمل
چنانچه زانو با درمان‌های غیرجراحی بهبود نیابد، پزشک جراحی آرتروسکوپی را توصیه می‌کند. بیمار پس از عمل آرتروسکوپی باید در فواصل زمانی تعیین شده به پزشک مراجعه کند و برای تقویت عضله‌های نگهدارنده زانو، فیزیوتراپی انجام دهد.
