نقاط ماشه ای (Trigger point)
تریگر پوینت یا نقاط ماشه ای، یک نوع سفتی عضلانی در نتیجه گره های انقباضی کوچک است که در عضله و بافت آن در هنگام آسیب دیدن یا فعالیت بیش از حد بوجود می آیند که می‌توانند باعث ایجاد درد موضعی و یا درد انتشاری در مناطقی دور از عضله درگیر که به نظر می رسد کاملا غیر مرتبط است، شوند. نقاط خاصی در عضلات بدن قرار دارند که می توانند به دلایل مختلف دچار گرفتگی شوند. معمولا گرفتگی های حاصل از نقاط ماشه ای بسیار شدید بوده و به دردهای مزمن تبدیل می شوند؛ به این معنی که با گذشت زمان درد مرتبا در نقاط مربوطه تقویت شده و حتی عضلات کناری را هم تحت تاثیر قرار می دهد.
نقاط ماشه ای چیزی است که ممکن است خیلی از پزشکان آن را نادیده بگیرند. یک مشخصه نقاط ماشه ای “درد انتشاری” است. به این معنی که نقاط ماشه ای به طور معمول درد را به جای دیگری در بدن می فرستند، به همین دلیل است که درمان های معمول برای درد اغلب شکست می خورند.
در گذشته به این نوع درد التهاب بافت فیبروز گفته می‌شد، اما امروزه این نوع دردها، در دسته درد های میوفاسیال (دردهای مزمن عضلانی که در ارتباط با نقاط ماشه ای هستند) طبقه بندی می‌شوند. میو پیشوندی است که به عضله اشاره دارد و فاسیا لایه‌های بافت همبندی است که عضلات را احاطه می‌کنند.
درد نقاط ماشه ای به هیچ عنوان درد اسپاسم، کشیدگی و پارگی عضلات نیست. درد اسپاسم عضله شامل یک انقباض شدید در کل عضله است اما درد تریگر پوینت یک نقطه‌ی کوچک است که به شدت تیر می‌کشد. افراد مبتلا به نقاط ماشه ای عمدتا درد موضعی را گزارش می کنند که اغلب با محدودیت حرکتی در ناحیه آسیب دیده همراه است. با وجودی که نقاط ماشه می توانند در هر جایی از بدن اتفاق بیفتند، اما اغلب عضلاتی که مسوول حفظ وضعیت بدن هستند تحت تاثیر قرار می گیرند، به ویژه عضلات گردن، پشت، شانه ها و کمربند لگنی.
انواع نقاط ماشه ای
همه نقاط ماشه ای یکسان نیستند و علت، علایم بالینی و روش درمانی آنها می تواند بسته به نوع نقطه ماشه ای متفاوت باشد. دانش و توانایی شناسایی انواع نقاط ماشه ای می تواند به تسکین علائم درازمدت کمک کند.
انواع مختلف نقاط ماشه ای عبارتند از:
- فعال: متداول‌ترین نوع نقطه ماشه ای میباشد. نقاط ماشه‌ای فعال ممکن است درد را به دیگر مناطق بدن انتشار دهند. (به طور معمول باعث درد در حالت استراحت می شود،همیشه منحصر به فرد است، حرکات را محدود می کندو موجب ضعف عضلانی می شود)
- نهفته: نقاط ماشه ای نهفته درد را منتشر نمی‌سازند، فقط در هنگام لمس شدن دردناک خواهند بود، در غیر این صورت ممکن است تمام ویژگی های بالینی یک نقطه فعال را داشته باشد.
- اولیه: یک نقطه ماشه مرکزی است که به‌طور مستقیم توسط فشار حاد یا مزمن و یا حرکات تکراری بیش‌ازحد در عضلات فعال می‌شود.
-
همراه: این نقطه ماشه‌ای هم‌زمان با یک نقطه ماشه ای در عضله دیگر فعال می‌شود.
- ضمیمه‌ای: در محل اتصال عضله ایجاد می‌شود و در اثر تنش حاصل از نقاط ماشه ای مرکزی به وجود می‌آید.
- مرکزی: این نوع نقطه ماشه‌ای در نزدیکی مرکز فیبرهای عضلانی واقع شده است.
- اصلی: مسئول فعال شدن یک یا چند نقطه ماشه ای اقماری است، زمانی که غیرفعال شود سایر نقاط ماشه‌ای اقماری آن نیز غیرفعال می‌شوند.
- اقماری: نقطه ماشه‌ای مرکزی است که توسط نقطه ماشه‌ای اصلی فعال می‌شود.
علل
آسیب عضلات و استفاده بیش از حد از آنان مهمترین دلایل ایجاد نقاط ماشه ای هستند.آسیب به بافت همبند و ماهیچه می تواند به روش های مختلفی بوجود آید از جمله:
صدمات ناشی از حرکات تکراری : مانند تایپ، باغبانی، ورزشهای خاص مانند تنیس و گلف و …
فشار طولانی مدت بر روی بدن: مانند حمل بار سنگین، حمل بچه ها، همراه داشتن کوله پشتی و …
وضعیت قرارگیری نادرست بدن : به عنوان مثال حالت سر رو به جلو
استرس ذهنی و احساسی: که باعث گره خوردن عضله می شود
آسیب‌دیدگی‌های مستقیم :مانند ضربه، کشیدگی، شکستگی، پیچ خوردن و یا پارگی در بافت اندام‌ها
عدم فعالیت طولانی مدت : به عنوان مثال استراحت در رختخواب، نشستن طولانی مدت و …
اختلالات خواب
زخم جراحی
جراحی نخاع و یا تعویض مفصل
کمبود ویتامین: کمبود ویتامین B1، B6، B12، اسید فولیک و ویتامین C
اختلالات مادرزادی : نظیر کوتاهی اندام ، بی ثباتی های مفصلی ( مثلا هایپر موبیلیتی )
دانستن علت احتمالی اصلی نقاط ماشه ای برای جلوگیری از تکثیر و تکرار آنها و نیز حذف نقاط ماشه ای موجود مهم است.
علائم
محدود شدن دامنه حرکتی، سر درد ضربه‌ا‌ی یا تنشی ، سوزش قلب و آریتمی قلبی، بی حسی و ضعف در عضله، تعریق غیرطبیعی، احساس عدم تعادل، سرگیجه، وزوز گوش و کاهش تحمل عضلات، دردهای اسکلتی- عضلانی مانند درد شانه ، درد زانو ، درد پا ، درد لگن، دردمفصل گردن، علائم چشمی ، اختلات خواب، افسردگی و علامت پرش که بسیار بروز می‌کند و شخص با درد شدید از جا می‌پرد و خود را عقب می‌کشد و یا به صورت غیر ارادی تکان می‌خورد. علامت پرش، نشان دهنده التهاب شدید نقاط ماشه ای است.
در تشخیص نقاط ماشه‌ای نکته حائز اهمیت تفکیک آنها از دردهای اسکلتی عضلانی مزمن است. این دردها به طور معمول با لمس کردن باعث بروز التهاب می‌شوند اما بیمار خودش را عقب نمی‌کشد. به دلیل وجود شباهت زیاد بین علائم گرفتگی های عضلانی و نقاط ماشه ای تشخیص و افتراق این بیمار گاهی دشوار خواهد بود.
بسیاری از بیماران مبتلا به دردهای ناشی از نقاط ماشه ای با تصور این که دچار اسپاسم و گرفتگی عضلانی شده اند به خود درمانی می پردازند، این در حالی است که اسپاسم گرفتگی شدید کل عضله است و نقاط ماشه ای انقباض قسمتی از عضله.
تشخیص
تشخیص نقاط ماشه ای تنها با تاریخچه دقیق (بررسی سابقه خانوادگی بیماری فیبرومیالژیا، عدم تحرک یا فعالیت بیش از حد عضلانی ، استرس روزانه، داروها و استفاده بیش از حد آن، اختلالات خواب و معاینه بالینی کامل توسط پزشک آشنا به بیماریهای عضلانی و اسکلتی امکان پذیر می باشد. در این روش پزشک با لمس موضع و ارزیابی دامنه حرکتی مفاصل محل دقیق ﺗﺮﯾﮕﺮ ها را مشخص کرده و به درمان آنها میپردازد. در برخی تکنیک سونوگرافی عضلانی میتواند به تشخیص دقیق کمک کند.انجام آزمایش خون، تصویر برداری و نوار عصب و عضله برای رد کردن سایر علل درد عضلانی و بررسی نقایص بایو مکانیک ، گاهی مورد نیاز هستند.
درمان
برای درمان درد نقاط ماشه ای روشهای مختلفی وجود دارد که انتخاب روش بستگی به محل تریگر پوینت، میزان گرفتگی عضله، میزان درگیری اعضای کناری و نوع درد نقطه ماشه ای دارد. در درمان ﺗﺮﯾﮕﺮ ﭘﻮﯾﻨﺖ مهمترین و اصلی ترین قدم، شناخت عامل ایجاد کننده ی آن است. زیرا در صورتیکه مشکل اصلی بر طرف نگردد، ممکن است نقاط ماشه ای مقاوم به درمان شوند یا بعد از مدت کوتاهی مجددا عود نمایند. لذا معاینه ی دقیق و پیدا کردن مشکل اصلی کاری بسیار مهم است. درمان سندرم نقاط ماشه‌ای معمولاً شامل داروها، تزریقات به نقاط ماشه‌ای و فیزیوتراپی هستند.
دارو:
داروهای مسکن می‌توانند درد را تسکین داده و باعث آرامش عضلات شوند، اما علت زمینه‌ای بیماری را درمان نمی‌کنند. اگر علت ایجاد نقاط ماشه ای التهاب نباشد و یا علت ایجاد التهاب به‌صورت ریشه‌ای حل نگردد، داروهای ضدالتهابی نیز در درمان شکست خواهند خورد.داروهایی که برای سندروم نقاط ماشه‌ای تجویز می‌شوند عبارت‌اند از:
- مسکن‌ها: مسکنهای بدون نیاز به نسخه پزشک مثل ایبوپروفن و ناپروکسن در برخی از افراد ممکن است مؤثر باشند.پزشک ممکن است مسکنهای قوی‌تری را برای شما تجویز کند.
- داروهای ضدافسردگی: بسیاری از انواع داروهای ضدافسردگی می‌توانند به رفع درد کمک کنند.
- داروهای آرام‌بخش: کلونازپام کمک می‌کند تا عضلات تحت تأثیر سندرم نقاط ماشه‌ای ریلکس شوند. این دارو باید با دقت مصرف شود زیرا باعث خواب‌آلودگی می‌شود و ممکن است بیمار به آن عادت کند.
فیزیوتراپی:
فیزیوتراپی یکی از موثرترین درمانهای این اختلال میباشد که فیزیوتراپیست پس از معاینه ی دقیق و ارزیابی حالت بدنی شما و شناسایی نقاط خاص ماشه ای راههای مختلفی را می تواند برای درمان انتخاب کند از جمله :
- اسپری و کشش : در ابتدا یک ماده ی خنک کننده را به روی پوست و در روی نقاط ماشه ای اسپری می کنند. این کار به شل شدن عضله کمک می کند. سپس آن عضله را می کشند. این درمان امروزه کمتر انجام می شود و به جای آن از روشهای درمانی دیگری استفاده می شوند.
- کمپرس سرد و گرم: سرما به منقبض کردن رگ‌های خونی کمک می‌کند که به نوبه‌ی خود باعث کاهش التهاب می‌شود. گرما باعث افزایش جریان خون می شود که بهبودی را تقویت می‌نماید. همچنین گرما باعث ریلکس شدن و شل شدن عضلات گرفته شده و درد را تسکین می‌دهد. در روی محل درد از کمپرس سرد و گرم استفاده کنید. یک کیسه ی پر از یخ که با حوله پوشیده شده و یا یک کیسه ی آب گرم می توانند برای مدت کوتاهی درد را از بین ببرند.
- درمان دستی: این روش معمولاً با ماساژ درمانی ترکیب می‌شود. درمان دستی یک واژه‌ی کلی است که برای بسیاری از روشهای منیپولاسیون بافت نرم و به‌منظور بهبود گردش خون، شل کردن عضلات، افزایش دامنه‌ی حرکتی و بالا بردن سطح اندورفین مورد استفاده قرار می‌گیرد.
- تحریک الکتریکی عصب‌ها (TENS): در این روش سیگنال های الکتریکی که به درون بدن فرستاده می شوند باعث کاهش درد در نقاط ماشه ای خواهند شد.
- ماساژدرمانی: ماساژ درمانی باعث افزایش گردش خون شده و جریان خون را بهبود می‌بخشد. این روش میتواند عملکرد عضله را بهتر کرده و به شل کردن آن کمک کند. این کار به تسکین درد و کم کردن سختی عضله کمک می‌کند اما معمولا باعث درمان نمیشود.
-
لیزردرمانی: لیزر درمانی برای هدف قرار دادن نقاط ماشه‌ای و تحریک بافت‌های عمیق مناسب است. لیزر تراپی مدت‌زمان بهبودی را کاهش داده، درد را از بین برده، گردش خون را تقویت کرده و باعث تسکین تورم می‌شود.
- سوزن خشک: شاید به جرات بتوان سوزن خشک را بهترین و موثرترین روش درمان دردهای نقاط ماشه ای دانست. استفاده از سوزن خشک که در مواردی با تحریکات الکتریکی هم همراه می شود باعث تحریک عضله در محل اسپاسم و آزادسازی عضله می شود.
- مگنت تراپی: مگنت تراپی یا مغناطیس درمانی یکی از روش های درمانی ایمن و کم عارضه مورد استفاده در فیزیوتراپی است که موجب تسکین درد و تسریع روند بهبودی بدن و ترمیم آسیب ها می شود.
- اولتراسوند : اولتراسوند روش تحریک بافت زیر سطح پوست با استفاده از امواج صوتی است که سبب افزایش جریان خون می شود که این امر در تسکین درد و التهاب موثر است.
- شاک ویو تراپی: امواج صوتی با انرژی زیاد که در شاک ویو تراپی مورد استفاده قرار می گیرند در بافت های بدن اثر کرده و موجب تسریع رشد سلولی، ترمیم بافتی، تسکین درد و بازیابی تحرک بدن می شود.
- تمرینات کششی: انجام برنامه تمرینی مناسب تحت نظر فیزیوتراپیست به افزایش استحکام و استقامت عضلات کمک کرده و از این طریق در تسکین درد ناشی از نقاط ماشه ای موثر است. بدون شک کشش منظم باعث کسب نتیجه‌ی مطلوب در بسیاری از بیماران می‌شود. اگر بیمار متوجه شد که انجام حرکات کششی باعث تشدید درد و مشکل می‌شود، باید حرکات کششی را متوقف کرده و از دیگر روشهای درمانی استفاده کند.
تزریق:
تزریق مستقیما در نقاط ماشه‌ای و به منظور کاهش درد انجام می‌شود. تزریق ممکن است شامل یک داروی بی حسی موضعی همچون لیدوکائین (گزیلوکایین) یا بوپیواکائین (مارکائین)، ترکیبی از چند داروی بی حسی موضعی، یا فقط کورتیکو استروئید (داروی کورتیزون)، یا کورتیکو استروئید همراه با لیدوکائین باشد. تزریق به نقاط ماشه‌ای میتواند تأثیر مناسبی داشته باشد ولی تنها زمانی استفاده از این روش توصیه می‌شود که دیگر روشهای درمانی اجرا شده باشند.
