کیفوز یا قوز پشت عارضه ای شایع در ستون فقرات است که در آن انحنای ستون فقرات در مهره های بالایی بیشتر از حد طبیعی است. این شرایط گاهی به عنوان پشت برآمده و در حالت شدید به عنوان گوژ پشتی شناخته میشود . کیفوز می تواند در هر سنی رخ دهد، اما در دوران نوجوانی شایع است.در اکثر موارد، کیفوز باعث مشکلات کمی می شود و نیازی به درمان خاصی ندارد و با انجام تمرینات ورزشی و فیزیوتراپی و استفاده از بریس های مخصوص بخوبی بهبود می یابد.
اما در موارد بسیار شدید می تواند برای فرد بسیار آزار دهنده باشد و زندگی روزمره بیمار را با مشکل مواجه کند. باعث تغییر شکل پذیری ستون فقرات و منجر به مشکلات تنفسی شود. بیماران مبتلا به کیفوز شدید ممکن است نیاز به عمل جراحی برای کمک به کاهش انحنای بیش از حد ستون فقرات و بهبود علائم آن داشته باشند.
آناتومی
ستون فقرات از سه بخش تشکیل شده است. هنگام مشاهده از کنار می بینید این بخش ها سه منحنی طبیعی را تشکیل می دهند.
منحنی C شکل که ستون فقرات گردن را تشکیل می دهد. ستون فقرات کمری لوردوز نامیده می شود. منحنی معکوس C شکل ستون فقرات قفسه سینه یا کیفوز نامیده می شود.
این منحنی ها برای تعادل بدن اهمیت دارند و به ما کمک می کند تا به درستی بایستیم. اگر هر یک از منحنی هابیش از حد بزرگ و یا خیلی کوچک باشد، به سختی می توان ایستاد و ایستادن ما غیر طبیعی به نظر می رسد. ستون فقرات از اجزا زیر تشکیل شده است:
مهره ها: ستون فقرات از ۲۴ استخوان کوچک به شکل مستطیل تشکیل شده است که مهره ها نامیده می شوند که در بالای یکدیگر قرار می گیرند. این استخوان ها منحنی های طبیعی پشت را ایجاد می کنند .با پشت سرهم قرار گرفتن این حلقه های توخالی مهره ایی که روی یکدیگر قرار گرفته اند یک کانال استخوانی برای محافظت از نخاع درست میشود که به آن کانال مهره ای Spinal canal میگویند. به این کانال، کانال نخاعی هم میگویند چون در داخل آن نخاع قرار گرفته است.
دیسک بین مهره ای: دیسک بین مهره ای همانطور که از اسمش پیدا است به شکل یک دیسک یا یک استوانه کم ارتفاع است که بین مهره ها قرار میگیرد. این دیسک ها صاف هستند و حدود نیم اینچ ضخامت دارند. دیسک بین مهره ای مثل لاستیک قابلیت ارتجاعی و تغییر شکل دارد. آنها در واقع ضربه گیر ستون مهره هستند و موقعی که شما می دوید یا می جهید ضربات و فشارهایی که به ستون مهره وارد میشود در دیسک ها جذب و مستهلک میشود.
شرح
قوس نرمال ستون فقرات سینه ای و یا پشتی باید بین ۲۰ تا ۴۰ درجه باشد . اختلالات وضعیتی ( پوسچرال ) و ساختاری ممکن است موجب افزایش این قوس شوند. اگر این قوس از ۵۰ درجه بیشتر باشد غیر طبیعی محسوب میشود و هایپرکیفوز hyperkyphosis نامیده می شود. اصطلاح هایپر کیفوز به طور معمول توسط پزشکان مورد استفاده قرار می گیرد که نشان دهنده وضعیت بالینی انحنای بیش از حد در ستون فقرات قفسه سینه است که منجر به ایجاد برآمدگی در گردن می شود. کیفوز می تواند بیماران را در تمام سنین تحت تاثیر قرار دهد.
اما در طول دوره نوجوانی، زمان رشد سریع استخوان، معمول تر است.Kyphosis می تواند در شدت متفاوت باشد. انحنای خفیف ممکن است سبب کمردرد و یا بدون علائم باشد. انحنای شدید تر می تواند باعث تغییر شکل ناگهانی ستون فقرات و منجر به ایجاد قوز قابل مشاهده در پشت بیمار شود.
انواع کیفوز
انواع مختلفی از کفیوز وجود دارد. سه مورد که بیشتر به کودکان و نوجوانان مربوط می شود عبارتند از:
کیفوز وضعیتی (Postural kyphosis)
شایع ترین نوع کیفوز ستون مهره است و در واقع افزایش قوسی است که به طور طبیعی در ستون مهره سینه ای وجود دارد. این عارضه بیشتر در نوجوانان دیده می شود و در دختران بیشتر است. این بیماری به ندرت دردناک است. کیفوز وضعیتی به ندرت موجب بروز مشکلی در زمان بزرگسالی می شود. کیفوز وضعیتی به وضعیت قرارگیری بد بدن مربوط است که یک انحنای نرم در طول ستون فقرات سینه ای ایجاد می کند و خود بیمار می‌تواند آن را اصلاح کند ولی با اختلالات ساختاری شدید ستون فقرات ارتباط ندارد.
کیفوز شوئرمن (Scheuermann’ Kyphosis)
شوئرمن نام رادیولوژیست دانمارکی است که اولین بار این عارضه را شرح داد. این بیماری نیز در نوجوانان بروز کرده و معمولا شدت قوس ستون مهره در این بیماری بویژه در افراد لاغر بیش از کیفوز نوع قبل است. در واقع کیفوز شوئرمن به دلیل یک اختلال ساختاری در ستون فقرات ایجاد می شود که گاهی دردناک می شود و ممکن است درد در هنگام ایستادن و نشستن طولانی مدت یا با فعالیت ورزشی بیشتر شود. در رادیوگرافی ساده مهره های این بیماران تغییر شکل داده و مهره‌ها گاهی بجای آنکه شکلی چهارگوش و جعبه مانند داشته باشند، شکلی سه گوش و مثلث مانند به خود می‌گیرند.
در این بیماری دیسک بین مهره ای کاهش ارتفاع پیدا می کند و مهره ها نیز کوهی شکل می شوند. سر و گردن در وضیعت غیر طبیعی و رو به جلو قرار می گیرند. کیفوز یا قوز در این بیماران زاویه ی تند و تیز (sharp) دارد. بیماری که از قوز کمر شوئرمان رنج می‌برد، نمی‌تواند آگاهانه وضعیت بدنی‌اش را اصلاح کند. برآمده‌ترین نقطه منحنی، که در بخشی از مهره‌های سینه‌ای قرار دارد، کاملاً سفت و انعطاف‌ناپذیر است. بیماران در این نقطه احساس درد می‌کنند، و فعالیت بدنی و ایستادن یا نشستن طولانی مدت هم دردشان را تشدید می‌کند.
کیفوز شوئرمن معمولا روی ستون فقرات قفسه سینه تاثیر می گذارد، اما گاهی اوقات در ستون فقرات کمری (پایین تر) ایجاد می شود. این وضعیت در پسران نسبت به دختران شایع تر است و تا زمانی که رشد کامل انجام می شود،پیشرفت می کند.
کیفوز مادرزادی (Congenital Kyphosis)
در این نوع کیفوز، ستون مهره جنین در زمانی که در شکم مادر است خوب تشکیل نشده است. ممکن است دو یا چند مهره از یک طرف به هم چسبیده باشند، یا یک مهره بصورت ناقص تشکیل شده باشد که بعد از تولد با رشد نوزاد، قوس ستون مهره به تدریج بیشتر می شود. ممکن است در همان مراحل اولیه به انجام جراحی نیاز باشد تا بتوان قوس طبیعی ستون فقرات را حفظ کرد. چون ستون فقرات، قلب و کلیه‌ها تقریباً همزمان با هم، در هفته سوم تا ششم بارداری، رشد می‌کنند، ناراحتی‌های قلبی و کلیوی غالباً همراه با قوزپشتی مادرزادی است.
علائم
علائم و نشانه های کیفوز بسته به علت و شدت انحناء متفاوت است. علائم ممکن است شامل موارد زیر باشد:
شانه های گرد شده
برجستگی قابل مشاهده در پشت
کمر درد مزمن
خستگی زود رس
سفتی و خشکی ستون فقرات
گرفتگی عضلات پشت ران(همسترینگ)
به ندرت، با گذشت زمان، انحناء(قوز) پیشرونده ممکن است منجرشود به:
ضعف، بی حسی یا سوزش در پاها
از دست دادن حس
ضعف تنفس یا سایر مشکلات تنفسی
تشخیص
کیفوز خفیف ممکن است علائم یا نشانه های قابل توجهی ایجاد نکند و قابل تشخیص نباشد . غربالگری کودکان در دبستان و مدارس راهنمایی می‌تواند به تشخیص زودرس کمک کند. نگرانی در مورد زیبایی ظاهری اندام کودک اغلب خانواده ها را به سمت کمک های پزشکی سوق می دهد. پزشک هنگام معاینه به منظور ارزیابی تعادل و دامنه حرکتی بیمار از وی می‌خواهد تا چند حرکت را انجام دهد. پزشک از بیمار می‌خواهد تا دراز بکشد تا مشخص گردد که آیا خمیدگی ستون فقرات پیامد حالت اندامی نامناسب است یا نتیجه وجود مشکلی ساختاری. اگرچه این مورد همواره مصداق ندارد، اما اگر ستون فقرات پس از دراز کشیدن به حالت صاف و مستقیم دربیاید، احتمالاً قوز پشت نتیجه حالت اندامی نامناسب (کیفوز وضعیتی) است.
تست ها
پس از ارزیابی نشانه ها و علائم، پزشک شما ممکن است درخواست موارد زیر را داشته باشد:
رادیوگرافی با اشعه ایکس یا سی تی اسکن: اشعه ایکس می تواند میزان انحنای کمر را تعیین کرده و ناهنجاری های مهره ها را تشخیص دهد. در واقع به تشخیص نوع کیفوز کمک می کند. در صورتی که پزشک شما تصاویر دقیق تری بخواهد، ممکن است یک سی تی اسکن بخواهد. عکس هایی که با اشعه ایکس از زوایای مختلف گرفته می شود و سپس عکس های مقطعی از ساختارهای داخلی را در کنار هم قرار می دهند.
تست عملکرد ریه : اگر کیفوز(قوز) شدید باشد، پزشک ممکن است تست عملکرد ریه را سفارش دهد. این آزمایش ها تعیین می کند که آیا مشکل تنفس کودک شما به علت کاهش فضای سینه است یا خیر؟
MRI : اگر پزشک به یک تومور یا عفونت مشکوک شود، درخواست ام آر آی برای ستون فقرات بیمار می کند. این تصاویر می تواند عفونت و یا تومور در ستون فقرات را تشخیص دهد.
تست های نورولوژیک: در بیماران مبتلا به کیفوز مادرزادی، قوزهای شدید ممکن است علائمی از جمله درد، سوزن سوزن شدن، بی حسی یا ضعف عضلانی در قسمت پایین تنه به علت تحت فشار بودن نخاع ایجاد کند. به همین دلیل اگر بیمار هر گونه بیحسی و یا ضعف عضلانی داشته باشد، پزشک چندین تست را توصیه می کند که می تواند چگونگی ارسال پیامهای عصبی بین نخاع و اندام را مشخص کند.
آزمایش تراکم استخوان: استخوان با تراکم پایین می تواند کیفوز را بدتر کند.
درمان
هدف درمان جلوگیری از پیشرفت قوز و جلوگیری از تغییر شکل است. پزشک ممکن است در هنگام تعیین درمان برای کفیوز، عوامل زیر را در نظر بگیرید:
- سن و سلامت عمومی کودک
- تعداد سالهای باقیمانده رشد
- نوع کیفوز
- شدت کیفوز (قوز)
درمان غیر جراحی
اکثر موارد قوز کمر نیازی به درمان ندارند اما راه هایی برای رفع قوز کمر وجود دارد. قوز کمر ناشی از حالت اندامی نامناسب (کیفوز وضعیتی) را معمولاً می‌توان با اصلاح وضعیت بدن مرتفع نمود. قوز معمولاً پس از رشد کامل بدن و رسیدن به سن بلوغ برطرف میشود. درمان غیر جراحی برای بیماران مبتلا به کیفوز وضعیتی و همچنین بیماران مبتلا به کیفوز شوئرمن که دارای منحنی کمتر از ۷۵ درجه است توصیه می شود. درمان غیر جراحی ممکن است شامل موارد زیر باشد:
دارو
مسکن ها: اگر داروهای بدون نسخه مانند استامینوفن ، ایبوپروفن یا ناپروکسن کافی نباشد، داروهای های ضد درد قوی تری که توسط پزشک تجویز می شود را می توانید مصرف کنید.
داروهای پوکی استخوان:در بسیاری از افراد سالمند، کیفوز اولین نشانه ای است که در افراد مبتلا به پوکی استخوان دیده می شود. داروهای تقویت استخوان می تواند به جلوگیری از شکستگی مهره ها که موجب بدتر شدن کیفوز می شود، کمک کند.
بریس
بریس برای رفع کیفوز شوئرمن نسبتا شدید مناسب است. انواع مختلفی از بریس‌ها وجود دارند که برای درمان این وضعیت استفاده میشوند. بریس، ستون فقرات را به طور کامل اصلاح نمی‌کند . استفاده از بریس در کودکان به کند کردن پیشرفت کیفوز کمک کند. در بزرگسالان با پشتیبانی از ستون فقرات به کاهش درد کمک می‌کند اما تغییری در شکل ستون فقرات ایجاد نمی‌کند.
فیزیوتراپی
فیزیوتراپی در افراد مبتلا به کیفوز مهم است. تحقیقات نشان داده است که تقویت ستون فقرات و تصحیح وضعیت قرارگیری بدن به بهبود علائم کیفوز مانند گودی کمر کمک می‌کند. فیزیوتراپیست با آموزش ورزش‌های خاص به فرد کمک می‌کند تا وضعیت قرارگیری بدن خود را تصحیح کند. این ورزش‌ها شامل موارد زیر هستند:
– ورزش‌هایی برای تصحیح قرارگیری وضعیت بدن
– ورزش‌های تنفسی عمیق برای کمک به بهبود تنفس و ظرفیت تنفسی
– ورزش‌های تحرک عمومی
– ورزش‌هایی برای تقویت عضلات شانه و پا
– ورزش‌هایی برای پاکسازی مسیر هوایی
برای کمک به کاهش کشیدگی پشت، خوابیدن روی شکم توصیه میشود.
سایر درمان های فیزیوتراپی عبارتند از :
تمرین درمانی
برای مبتلایان به کیفوز، هدف تقویت عضلاتی است که در طولانی مدت به منظور کاهش درد و ناراحتی دچار کشیدگی شده‌اند. تمرین درمانی بیش از آنچه تصور می‌کنید موثر است.بیشتر بیماران از این برنامه درمانی بهره زیادی می‌برند از جمله :
– بهبود جریان خون در ناحیه تحت درمان. تنش عضلانی را کاهش می‌دهد
– عضلاتی را که به دلیل انحنای بیش از حد ستون فقرات کوتاه و دچار انقباض شده‌اند را می‌کشد.
– تعادل عضلاتی را که در امتداد نخاع قرار گرفته‌اند و از آن پشتیبانی می‌کنند را برمی‌گرداند.
– بهبود راستای ستون فقرات و وضعیت قرارگیری بدن
– کمک به تقویت عضلاتی که در نگهداری راستای بدن نقش دارند
درمان دستی
متخصصان درمان دستی تلاش می‌کنند تا عملکرد مفاصل و سیستم عصبی را با تنظیم دررفتگی‌های مهره‌ای بهبود بخشند. تنظیمات دستی ستون فقرات کلید درمان تخصصی کیفوز است.
درمان جراحی
جراحی اغلب برای بیماران مبتلا به کیفوز مادرزادی توصیه می شود. جراحی ممکن است برای موارد زیر نیزتوصیه شود:
بیماران مبتلا به کیفوز شوئرمن که انحنای کمر بیش از ۷۵ درجه دارند
بیماران مبتلا به درد زیاد که با درمان های غیر جراحی بهبود نیافتند.
فیوژن یا همجوشی ستون فقرات روش جراحی است که به طور معمول برای درمان کیفوز استفاده می شود.
اهداف فیوژن ستون فقرات عبارتند از:
کاهش میزان انحنای کمر
جلوگیری از پیشرفت بیشتر کیفوز
حفظ بهبود حاصل شده در طول زمان
کاهش درد کمر در صورت وجود
روش جراحی
فیوژن ستون‌فقرات یک فرایند اتصال است که هدف عمده آن جوش دادن مهره‌های آسیب دیده به یکدیگر است تا درنهایت به‌عنوان یک استخوان مجزا و محکم التیام یابند. از آن‌جایی که همجوشی مهره از حرکت بین مهره‌های آسیب‌دیده ممانعت می‌کند موجب کاهش میزان انحنای کمر و همچنین تسکین کمردرد می‌گردد. در طول فرایند، ابتدا مهره‌هایی که موجب انحنا میشوند تراز شده تا گردی ستون‌فقرات کمتر شود. تکه‌های کوچک استخوان موسوم به گرافت استخوان جهت همجوشی در فضای بین مهره‌ها قرار میگیرد. به‌مرور زمان، استخوان‌های پیوند شده همانند فرایند التیام شکستگی استخوان به رشد ادامه می‌دهند. جراح قبل از قرار دادن گرافت استخوان، معمولا جهت افزایش میزان همجوشی مهره‌ها و تثبیت بیشترستون‌فقرات از ابزاری نظیر پیچ‌های فلزی، صفحات و میله‌های فلزی استفاده می‌کند.
میزان دقیق اتصال ستون‌فقرات به اندازه انحنای ستون‌فقرات کودک بستگی دارد. لازم به ذکر است که در این جراحی تنها مهره‌های آسیب‌دیده را به هم متصل می‌کند. استخوان‌های دیگر ستون‌فقرات میتوانند حرکت کنند و به خم‌شدن، صاف‌شدن و چرخش ستون‌فقرات کمک کنند.
نتایج بلند مدت
اگر کیفوز زود تشخیص داده شود، اکثر بیماران بدون جراحی با موفقیت درمان میشوند و میتوانند به زندگی فعال و سالم ادامه دهند. با این حال، اگر بدون درمان رها شود، پیشرفت انحنای کمر به طور بالقوه می تواند به مشکلاتی در بزرگسالی منجر شود. برای بیماران مبتلا به کیفوز، بررسی های منظم دوره ای برای نظارت بر وضعیت و میزان پیشرفت انحنای کمر (قوز) ضروری است.
