التهاب و صدمه دیدن تاندون چرخاننده شانه (روتاتور کاف) یکی از رایج‌ترین علل درد شانه است. سندرم گیر کردن (ایمپینجمنت) تاندون چرخاننده شانه، پارگی و التهاب تاندون شانه آن سه عارضه‌ی متداول این عضو به شمار می‌روند. اکثر افراد دچار مشکلات کشیدگی، التهاب و پارگی تاندون شانه با استراحت کردن و بهره‌گیری از داروهای مسکن، ضدالتهاب‌ها، فیزیوتراپی و تزریق داروهای استروئیدی با موفقیت درمان می‌شوند؛ جراحی توسط جراح شانه نیز معمولاً آخرین گزینه درمان پارگی تاندون شانه محسوب می‌شود.
آناتومی
روتاتور کاف مجموعه‌ای از چهار عضله است که اطراف مفصل شانه قرار دارد. عضله‌های چرخاننده شانه بصورت واحد عمل می‌کنند و در عملکردی یک‌پارچه مفصل شانه را پایدار و به حرکت این مفصل کمک می‌کنند. چهار تاندون شانه به یکدیگر متصل می‌شوند تا تاندون بزرگ‌تری به نام تاندون چرخاننده شانه را تشکیل دهند. این تاندون به سر استخوان بازو (هومروس یا سطح استخوانی انتهای فوقانی استخوان بخش بالای بازو) وصل می‌شود. زیر آکرومیون یا زائده اخرمی در قسمت خارجی بالای کتف فضایی موسوم به فضای زیر اخرمی یا ساب اکرومیال وجود دارد که تاندون چرخاننده شانه از میان آن عبور می‌کند. در ادامه به علت التهاب و پارگی تاندون شانه می پردازیم.
علت و علل
بیماری التهاب تاندون شانه به علل زیر بروز می‌یابد:
- نگه داشتن بازو در یک حالت به مدت طولانی برای مثال هنگام کار کردن با رایانه یا آرایشگری.
- خوابیدن به یک طرف و روی یک بازو در تمام طول شب و هر شب.
- انجام ورزش‌هایی مانند تنیس، بیسبال (به ویژه پرتاب کننده توپ)، شنا و بردن وزنه بالای سر که حرکت مکرر بازو را ایجاب می‌کند.
- اشتغال در پیشه‌هایی چون نجاری و نقاشی که فرد ساعت‌های متمادی با بالا نگه داشتن بازو کار می‌کند.
- کنترل یا هماهنگی ضعیف عضله‌های کتف و شانه
حالت اندامی نامناسب در طول سالیان و ضعیف شدن و تحلیل رفتن تاندون‌ها به موازات بالا رفتن سن نیز به التهاب تاندون شانه می‌انجامد. علت پارگی تاندون شانه عبارتست از:
- پارگی ناگهانی یا حاد زمانی رخ می‌دهد که هنگام زمین خوردن بازو را دراز کرده باشید یا این که بازو هنگام بلند کردن جسمی سنگین در حرکتی ناگهانی کشیده شود.
- پارگی تاندون شانه اگر مزمن باشد به آهستگی و به مرور زمان و معمولاً در پی‌آمد التهاب تاندون شانه یا سندرم گیر کردن تاندون رخ می‌دهد. تاندون به تدریج در اثر این عارضه‌ها تحلیل می‌رود و سرانجام پارگی تاندون شانه رخ می دهد.
علائم و نشانه ها
علائم پارگی تاندون شانه به مرور زمان تشدید می‌شود. علائم اولیه در نتیجه استراحت کردن برطرف می‌شود، اما در نهایت همیشگی و مستمر می‌گردد. آن دسته از علائمی که از آرنج عبور می‌کنند و به بخش‌های دیگر بدن تسری می‌یابند معمولاً بیانگر وجود مشکلی دیگراند. علائم التهاب تاندون شانه عبارتند از:
- درد و تورم جلوی شانه و کنار بازو
- برانگیخته شدن درد در اثر بالا و پایین بردن بازو
- شنیده شدن صدای تق تق هنگام بلند کردن بازو
- سفتی و گرفتگی عضلات شانه
- بیدار شدن از خواب به دلیل درد
- درد گرفتن درد بازو هنگام بردن دست به پشت بدن
- کاهش قدرت و دامنه حرکتی بازوی آسیب دیده
تشخیص
چنانچه بیمار از علائم التهاب تاندون شانه و علائم پارگی تاندون شانه رنج ببرد، پزشک در ابتدا شانه را معاینه می‌کند تا محل درد و حساسیت یا التهاب را مشخص سازد، سپس جهت ارزیابی دامنه حرکتی از بیمار می‌خواهد تا بازو را در جهت‌های معین حرکت دهد. ضمناً پزشک به منظور بررسی قدرت مفصل شانه از بیمار می‌خواهد تا دست وی را به عقب فشار دهد؛ همچنین گردن را معاینه می‌کند تا مطمئن شود بیمار به عارضه‌هایی چون آرتروز یا تحت فشار قرار گرفتن عصب که نشانه‌هایی مشابه التهاب تاندون شانه دارند، مبتلا نیست. پزشک به منظور تأیید تشخیص خود مبنی بر التهاب و یا پارگی تاندون شانه و تشخیص افتراقی و از میدان حدس خارج کردن دیگر علل دامن زننده به علائم دستور انجام آزمایش‌های تصویربرداری می‌دهد. در پرتونگاری (اشعه ایکس) وجود خار یا زائده استخوانی و در اولتراسوند یا تصویربرداری رزونانس مغناطیسی (ام.آر.آی.) التهاب یا پارگی تاندون شانه مشخص می‌شود.
درمان
راه درمان التهاب و پارگی تاندون شانه مدیریت درد و تورم در راستای تسریع التیام‌بخشی را دربرمی‌گیرد. به این منظور برای درمان پارگی تاندون شانه توصیه می‌شود تا:
- از انجام فعالیت‌های دامن زننده به درد خودداری شود.
- سه تا چهار بار در روز روی شانه کمپرس سرد قرار داده شود.
- داروهای غیراستروئیدی ضدالتهاب (NSAIDs) مانند ایبوپروفن و ناپروکسین برای کنترل علت درد شانه و درد کشیدگی و پارگی تاندون شانه مصرف شود.
درمان خانگی
با رعایت نکته‌های گوناگون می‌توان درد ناشی از التهاب تاندون شانه را آرام کرد و همچنین از این عارضه و عود کردن درد و پارگی تاندون شانه پیشگیری کرد. روش‌های مراقبت فردی از شانه عبارتند از:
- حفظ حالت اندامی مناسب هنگام نشستن
- خودداری از بالای سر بردن مکرر بازوها
- استراحت کردن در خلال انجام حرکت‌های مکرر و طولانی مدت
- خوابیدن در حالت‌های مختلف ـ هر شب به یک پهلو نخوابید.
- کیف خود را فقط روی یک شانه نیاندازید.
- هنگام حمل اشیاء، آنها را نزدیک بدن نگه دارید.
کمپرس گرم و ماساژ
از آنجایی که گرما و ماساژ دامنه حرکتی بافت‌ها را افزایش می‌دهد، پیشنهاد می‌شود پیش از انجام حرکت‌ها مورد استفاده قرار گیرد. حمام یا دوش آب گرم ۱۰ تا ۱۵ دقیقه‌ای بهترین روش گرم کردن بافت به شمار می‌آید؛ گرم کردن موضعی (برای مثال با پد مرطوب گرم کننده یا کمپرس گرم حرارت داده شده در ماکروفر) نیز روش دیگری است که البته معمولاً به دلیل موقعیت عمیق تاندون شانه به اندازه روش اول (دوش یا حمام آب گرم) به منظور کاهش درد و خشکی ناشی از التهاب تاندون شانه تأثیرگذار نیست. ماساژ ملایم بافت‌های پیرامون تاندون روش بسیار کارآمد برای آماده کردن ناحیه‌ی تحت درمان التهاب و پارگی تاندون شانه برای افزایش دامنه حرکتی و انجام نرمش‌های تقویتی محسوب می‌شود.
دارو
داروی غیراستروئیدی ضدالتهاب (برای مثال ایبوپروفن و ناپروکسین) غالباً برای کاهش درد و التهاب تاندون شانه مصرف می‌شود. معمولاً برای کاهش التهاب به نسبت تسکین درد مقدار داروی بیشتری لازم است، البته حتماً باید پیش از مصرف مقدار زیاد این داروها با متخصص مشورت نمود.
تزریق
تزریق کورتیکواستروئید در تشخیص یا درمان و ترمیم آسیب و اختلالات تاندون شانه مؤثر است. پزشک گاهی اوقات ترکیبی از داروی کورتیکواستروئید و داروی بی‌حسی (غالباً لیدوکائین) را تزریق می‌کند یا پیش از تزریق کورتیکواستروئید، داروی بی‌حسی را تزریق می‌کند. تزریق کورتیکواستروئید به تسکین درد و التهاب تاندون شانه (تاندونیت) یا بورس (بورسیت) اطراف تاندون شانه کمک می‌کند و معمولاً پس از نتیجه‌بخش نبودن روش‌های دیگر درمانی نظیر استراحت، کمپرس سرد یا گرم، مصرف داروهای غیراستروئیدی ضدالتهاب و فیزیوتراپی انجام می‌شود. کورتیکواستروئید برای فرو نشاندن درد حاد و ناگهانی ناشی از پارگی تاندون شانه نیز تجویز می‌شود تا انجام دیگر روش‌های درمانی مانند نرمش و حرکات اصلاحی ممکن گردد.
فیزیوتراپی (طب فیزیکی)
درمان التهاب، خشکی و پارگی تاندون شانه فیزیوتراپی در ابتدا از نرمش‌های کششی و دیگر حرکت‌های غیرفعال به منظور تسکین درد، تقویت و بازگرداندن دامنه حرکتی مفصل شانه به حال طبیعی تشکیل می‌شود. دکتر فیزیوتراپی پس از تحت کنترل درآوردن درد نرمش‌های ضروری برای بازیابی قدرت بازو و شانه را آموزش می‌دهد.
تمرینات ورزشی
درمان با ورزش یکی از روش های کارآمد برای التهاب تاندون شانه و همچنین برای بازگرداندن دامنه حرکتی به مفصل در موارد کشیدگی تاندون شانه می باشد. ورزش های ذکر شده باید با نظر پزشک و یا فیزیوتراپ باشد. در موارد پارگی تاندون شانه بدون مشورت با پزشک اقدام به ورزش نکنید.
حرکت پاندولی- مراحل انجام این نرمش به شرح زیر می باشد:
- رو به جلو خم شوید و یک دست را برای تحمل وزن و حفظ تعادل روی پیشخوان یا میز بگذارید.
- بازو را با ملایمت به جلو و عقب تاب دهید. این حرکت را با تاب دادن بازو به چپ و راست و همچنین در یک حالت دورانی تکرار کنید.
- این توالی حرکتی (تاب دادن به جلو و عقب، چپ و راست و در یک دایره) را برای بازوی دیگر نیز انجام دهید.
کشش عرضی بازو- این ورزش یک تمرین مفید برای تقویت عضلات شانه در کشیدگی و التهاب شانه می باشد.
- شانه‌ها را شل کنید و یک بازو را حین نگه داشتن بالای بازو به آهستگی از روی قفسه سینه تا جایی که می‌توانید بکشید.
- این حالت را ۳۰ ثانیه حفظ کنید و سپس ۳۰ ثانیه استراحت کنید.
- این حرکت را برای بازوی دیگر نیز تکرار کنید.
کشش در حالت خوابیده- مراحل انجام این تمرین عبارتست از:
- مانند تصویر، با گذاشتن شانه آسیب دیده در زیر بدن و خم کردن بازو به پهلو روی سطح صاف و سفتی دراز بکشید؛ می‌توانید در صورت لزوم برای راحتی بیشتر، سر را روی بالشت بگذارید.
- بازوی آسیب دیده را با بازوی سالم رو به پایین فشار دهید. هر گاه در پشت شانه آسیب دیده احساس کشش کردید، فشار دادن را متوقف کنید.
- این حالت را ۳۰ ثانیه حفظ کنید و سپس ۳۰ ثانیه استراحت کنید. در صورتی که کشیدگی، التهاب و پارگی تاندون شانه دارید و در هنگام انجام ورزش احساس درد کردید با پزشک مشورت کنید.
چرخش داخلی- این ورزش برای کشیدی تاندون شانه و دیگر مشکلات مفصل شانه مفید می باشد. مراحل انجام آن عبارتست از:
- با استفاده از نوار لاستیکی حلقه‌ای به طول ۳ فوت ایجاد کنید و دو سر آن را به یکدیگر گره بزنید و آن را دور دستگیره در یا شیء ثابت دیگری بیاندازید.
- بایستید و مانند تصویر، نوار را با آرنج خمیده در کنار بدن نگه دارید.
- آرنج را نزدیک پهلو نگه دارید و بازو را به سمت مقابل حرکت دهید.
- به آهستگی به حالت اولیه برگردید و حرکت را تکرار کنید.
چرخش خارجی- در این حرکت اگر احساس درد دارید و دچار پارگی تاندون شانه و یا التهاب تاندون شانه هستید با پزشک مشورت کنید. مراحل انجام آن در ادامه ذکر شده است:
- با استفاده از نوار لاستیکی حلقه‌ای به طول ۳ فوت ایجاد کنید و دو سر آن را به یکدیگر گره بزنید و آن را دور دستگیره در یا شیء ثابت دیگری بیاندازید.
- بایستید و مانند تصویر، نوار را با آرنج خمیده در کنار بدن نگه دارید.
- آرنج را نزدیک پهلو نگه دارید و بازو را به آهستگی رو به بیرون بچرخانید.
- به آهستگی به حالت اولیه برگردید و حرکت را تکرار کنید.
جراحی
پزشک در صورت موفقیت‌آمیز نبودن درمان بدون جراحی التهاب و پارگی تاندون شانه، انجام عمل جراحی تاندون شانه را توصیه می‌کند. اکثر بیماران پس از جراحی کاملاً بهبود می‌یابند. آرتروسکوپی غیرتهاجمی‌ترین شیوه جراحی برای درمان پارگی تاندون شانه است که در آن، دو یا سه برش کوچک در اطراف شانه ایجاد می‌شود تا پزشک از راه آنها بتواند ابزار گوناگون را وارد بدن کند. یکی از این ابزار مجهز به دوربین است تا جراح بتواند بافت آسیب دیده را از درون برش‌های کوچک ببیند.
معمولاً برای درمان التهاب تاندون شانه نیازی به انجام جراحی باز شانه نیست. با این وجود، در صورت وجود مشکلات دیگر در شانه، مثلاً پارگی قابل توجه تاندون، به ناچار به این روش روی آورده می‌شود. در طول درمان تمام گونه‌های جراحی باید استراحت و فیزیوتراپی را به منظور بازگرداندن قدرت و دامنه حرکتی به حالت طبیعی در نظر بگیرید.
التهاب تاندون شانه بیماری است که می تواند در جوانی نیز بوجود آید، از علائم بازر التهاب و پارگی تاندون شانه می توان به درد اشاره کرد که البته در مواردی با ورم نیز همراه می باشد. اکثر بیماران مبتلا به التهاب و کشیدگی تاندون شانه با روش های درمان بدون جراحی بهبود می یابند و فقط تعداد کمی از بیماران اغلب در پارگی تاندون ششانه شدید نیاز به درمان عمل جراحی پیدا می کنند.
کلمات مرتبط :
فیزیوتراپی در غرب تهران – فیزیوتراپی مفصل شانه – فیزیوتراپی در شهران – فیزیوتراپی در آبشناسان – فیزیوتراپی مهدوی
